Detaylıca Modlar Nedir?

Bu materyalde Şema Terapi Kuramının Mod Terapisi ayağındaki kavramlara detaylıca yer verilmiştir, materyalin ilk kısmı içindekiler niteliği taşımaktadır ve diğer sayfalar bu kavramların detaylandırılmış özetlerini taşır. İyi okumalar dilerim.

Hasarlı Çocuk Modları

İncinmiş/Kırılgan Çocuk:
Yalnız Çocuk Modu
Terk Edilmiş/Kötüye Kullanılmış Çocuk Modu
Küçümsenmiş/Aşağılanmış Çocuk Modu 
Bağımlı/Kaygılı Çocuk Modu
 

Kızgın/Öfkeli Çocuk:
İnatçı Çocuk Modu
Hiddetli Çocuk Modu
Dürtüsel Çocuk Modu
Denetimsiz Çocuk Modu

​

İşlevsel Olmayan Ebeveyn Modları 

Cezalandırıcı Ebeveyn Modu

Talepkar Ebeveyn Modu

Suç Yükleyici Ebeveyn Modu
 

İşlevsel Olmayan Başa Çıkma Modları

Teslim                        Söz Dinleyen Teslimci Mod

                                     Umutsuz Teslimci Mod
 

Kaçınma                    Kopuk Korungan Mod

                                     Kaçıngan Korungan Mod

                                     Kopuk Kendini Uyuşturan Mod

                                     Öfkeli Korungan Mod

                                     Kendine Acıma Modu
 

Aşırı Telafi                Büyüklenmeci Mod

                                     İlgi Bekleyen Mod

                                     Mükemmeliyetçi Aşırı Denetimci Mod

                                     Paranoid Aşırı Denetimci Mod

                                     Zorba Ve Saldırgan Mod      

                                     Entrikacı-Manüplatif Mod

                                     Kurnaz Avcı Modu
 

İşlevsel, Sağlıklı Modlar

Mutlu Çocuk Modu

Sağlıklı Yetişkin Modu

 

 

Hasarlı Çocuk Modları

​

İncinmiş/Kırılgan Çocuk

​

Yalnız Çocuk: Yalnız bir çocuk gibi hisseder, kendini boş yalnız, sosyal olarak kabul edilmeyen, sevgiyi hak etmeyen, sevilmeyen ve sevilmez biri gibi hisseder.         

Terk edilmiş/Kötüye Kullanılmış Çocuk: Yoğun bir duygusal acı ve terk edilme ve/veya kötüye kullanılma yaşar. Kayıp bir çocuğun duygulanımına sahiptir, üzgün, korkmuş, kırılgan, muhtaç, kurbanlaştırılmış, değersiz ve kaybolmuş. Kendilerine bakım verebilecek bir ebeveyn bulmayı takıntı haline getirmişlerdir.

Küçümsenmiş/Aşağılanmış Çocuk: Daha az terk edilmiş duyguları yaşar ama bunun yerine aile içindeki ve dışındaki çocukluk yaşantılarıyla ilgili küçümsenmişlik ve aşağılanma duyguları yaşar.

Bağımlı/Kaygılı Çocuk: Yeteneksiz ve yetişkin sorumlulukları altında ezilmiş hisseder. Kendisine bakım verilmesini ister. Genellikle otoriter yetiştirme biçiminden kaynaklı özerklik ve özgüven gelişiminin eksikliğiyle ilgilidir.
 

Öfkeli/Kızgın Çocuk

​

İnatçı Çocuk: Öfkeli hisseder fakat öfkesini açık bir biçimde göstermek yerine edilgen olarak mantıksız isteklerde ya da özerkliğin ihlalinde direnir. Diğerleri hasta, inatçı ve dik kafalı bulurlar.
 

Hiddetli Çocuk: İnsanlara ve eşyalara zarar vermek gibi denetlenemez saldırganlıkla sonuçlanan yoğun hiddet duygusu yaşar. Gösterilen saldırganlık denetimi dışındadır ve kelimenin tam anlamıyla saldırgana zarar verme ya da saldırganı yok etme amacı taşır. 
 

Dürtüsel Çocuk: Kendisi ve diğerleri için olabilecek olası sonuçlara aldırmaksızın bencil ya da denetimsiz bir biçimde istediğini elde etmek amacıyla kendi istek ya da dürtülerine göre hareket eder. Kısa süreli hazzı erteleme konusunda zorluk yaşar ve şımarık görünebilir.
 

Denetimsiz Çocuk: Sıradan ve sıkıcı görevleri tamamlamak için kendisini zorlayamaz. Çabuk yenik düşer ve kısa süre içerisinde vazgeçer. 

 

 

İşlevsel Olmayan Ebeveyn Modları

​

Cezalandırıcı Ebeveyn Modu: Çocukluğunda olağan gereksinimlerini dile getirdiğinde cezalandırıldığı için bu gereksinimleri hissettiği veya dile getirdiği için cezalandırılmayı hak ettiğini düşünür. Bu onlara kızarak veya onları eleştirerek kızan ebeveynlerin ya da bakım verenlerin içselleştirilmiş sesidir.

Bu modun sesi sert, eleştirel ve acımasızdır. Belirtiler kendinden nefret etmeyi, eleştirmeyi, yaralamayı, intihar davranışını ve kendine zarar verme davranışını kapsar (duygusal, fiziksel veya psikolojik). 

​

Talepkar Ebeveyn Modu: Yüksek standartları karşılaması için çocuğa devamlı baskı yapar. Var olmanın en kabul edilebilir yolunu mükemmel ve beklenenden çok daha başarılı olmak, her şeyi düzende tutmak, yüksek makamlar için çaba sarf etmek, alçak gönüllü olmak, diğerlerinin gereksinimlerini kendinin önüne koymak, yetenekli ve boşa zaman harcamayan biri olmak olarak görür. Kişi duygularını dile getirmenin ya da kendiliğindenliğinin yanlış olduğunu düşünür.

Başarı ve Duygu Odaklı olmak üzere 2 başlıkta incelenebilir.

Başarı Odaklı Talepkar Ebeveyn Modu: Her zaman en iyi olmalısın/olmalıyım.

Duygu Odaklı Talepkar Ebeveyn Modu: Her zaman mutlu olmalısın/olmalıyım ve diğerlerini hoşnut etmelisin/etmeliyim.

​

Suç Yükleyici Ebeveyn Modu: Çocuğa küsen immatüre yetişkinler ile büyürken çocukta ciddi bir suçluluk duygusu ile büyümesine sebebiyet verir. Birey yetişkin hayatına geldiğinde kendi suçu olmayan şeylerde bile çok derin bir suçluluk duyar ve devamlı bunu gidermek üzere çabalar harcar. Alt yazılı ifadelerle suç yükleyerek (senin yüzünden) küserler.

 

 

İşlevsel Olmayan Başa Çıkma Modları

​

Teslim

                       

Söz Dinleyen Teslimci Mod: Diğerlerine karşı çatışma ve reddedilme korkusuyla edilgen, itaat eden, boyun eğen, güvence arayan ya da kendini küçümseyen bir yolla hareket eder. Kötüye kullanımı edilgen bir biçimde kabul eder, sağlıklı gereksinimlerini elde etmek için adımlar atmaz, kendini engelleyen şema odaklı örüntüleri doğrudan devam ettirecek kişilerle birlikte olur ya da o tarz işlerle meşgul olur.

​

Umutsuz Teslimci Mod: Diğerlerine karşı çatışmanın hiçbir şey değiştirmeyeceği inancıyla hareket eder ve ihtiyaçlarını bu inanç doğrultusunda devam ettirir.

 

Kaçınma                  

        

Kopuk Korungan Mod: Duygusal kopma yolu ile şemaların acısından psikolojik olarak geri çekilir. Birey tüm duygularını engeller, diğerleriyle bağlantısını koparır, onların yardımını reddeder ve neredeyse robot gibi işlev görür. Kendine yabancılaşma, boşluk hissi, can sıkıntısı, madde kötüye kullanımı, aşırı yeme-içme, kendini yarılama davranışı, psikosomatik (fizyolojik olmayan) yakınmalar ve anlamsızlıktır.

​

Kaçıngan Korungan Mod: Bu modda davranışsal kaçınma ön plandadır, kişi özellikle de zorlayıcı bir doğası ve çatışmaları olan sosyal durumlardan kaçar. Genel olarak duygularından, yoğun duyulardan ya da bir bakıma uyarıcı etkinliklerden kaçabilir. 

​

Kopuk Kendini Uyuşturan Mod: Kendini uyuşturacak, uyaracak ve dikkatini duygularından tümüyle başka yöne çekecek etkinliklerle meşgul olarak duygularını kapatır. Bu davranışlar genellikle bağımlılık yapıcı ve obsesif (takıntılı) bir yolla yapılır ve iş kolikliği, kumar oynamayı, tehlikeli sporları, rastgele cinsel ilişkiyi ya da ilaç kötüye kullanımı kapsayabilir. Diğer bir grup bilgisayar oyunu oynama, aşırı yeme, televizyon izleme ya da hayal kurma gibi kendini uyarmaktan daha çok kendini uyuşturacak tek kişilik ilgi alanlarıyla eylem odaklı bir biçimde meşgul olurlar.

 

Öfkeli Korungan Mod: Tehdit olarak algılanan diğerlerinden kendisini korumak için ya da diğerlerine sinirlilik ya da öfke yoluyla güvenli bir mesafede tutmak için öfke duvarı kullanılır. Bu moddaki bazı insanlar kendileri ve diğerleri arasına mesafe koymak için genellikle yakınmalarını dile getirirler ve gösterirler.

 

Kendine Acıma Modu: Olaylardaki rolünü sıfıra indirgeyerek başına gelen her şeyde edilgenmiş gibi davranır. Kendisine yapılan haksızlıkların bir kurbanı olarak pasif bir konumda görünerek az ya da çok fark etmeksizin kendi payını fark edemez bu sebeple değişim için harekete geçemez.

​

Aşırı Telafi                

​

Büyüklenmeci Mod: İstedikleri her ne ise almak ve korumak için rekabetçi, büyüklenmeci, iftira atan, kötüye kullanan ya da unvan arayan bir biçimde davranır. Neredeyse tamamen bencildirler ve diğerlerinin gereksinimleri ve duyguları için çok az empati gösterirler. Üstünlüklerini sergilerler ve özel biri gibi davranılmayı bekler. Herkes için geçerli olan kurallara uymaları gerektiğine inanmaz, kendilik algılarını şişirmek için beğenilmeyi arzular, sıklıkla kendilerini “aşırı bir biçimde” överler ya da büyüklenmeci bir tutum (diğerlerini küçümseyerek) sergilerler.

​

İlgi Bekleyen Mod: Diğer insanların dikkatini çekmeye, fevri, uygunsuz ve abartılı davranışlarla onların onayını almaya çalışır. Çoğunlukla altta yatan yalnızlığı ve tanınma eksikliğini telafi eder. 

​

Aşırı Denetimci Mod: Dikkati yoğunlaştırarak, uzun uzun düşünerek ve aşırı denetim alıştırmaları yaparak kendilerini algılanan ya da gerçek tehditlerden koruma girişimlerinden korunur. 2 alt başlığı vardır:

​

Mükemmeliyetçi Aşırı Denetimci Mod: Denetimi sağlamak, talihsizlikleri ve eleştirileri önlemek için mükemmeliyetçiliğe odaklanır.

​

Paranoid Aşırı Denetimci Mod: Tetikte olmaya, diğer insanların kötü niyetlerinin işaretlerini incelemeye ve şüphesinden dolayı diğerlerinin davranışlarını denetlemeye odaklanır.

​

Zorba ve Saldırgan Mod: İstedikleri şeyi elde etmek için ya da kendisini algılanan ya da gerçek zararlardan korumak için saldırganlığı ve zorbalığı kullanır.

​

Entrikacı-Manüplatif Mod: Ya diğerlerini kurbanlaştırmaya ya da cezadan kaçmaya yönelik belirli bir amaca ulaşmak için tasarlanmış bir biçimde kandırır, yalan söyler ya da manipüle eder. Bu mod genellikle adli suçlularda görünür fakat istedikleri şeyi elde etmek için her şeyi kullanan bazı narsistik kişilerde de görünür.

​

Kurnaz Avcı Mod: Tehditleri, rakipleri, engelleri ya da düşmanları soğukkanlı, acımasız ve kurnaz bir tutumla ortadan kaldırmaya odaklanır. Sıcak bir saldırganlığa sahip zorba ve saldırgan modunun tersine kurnaz avcı mod soğukkanlı ve acımasız bir saldırganlığı içerir. Bu mod neredeyse sadece psikopatik kişilerde görünür.

 

İşlevsel ve Sağlıklı Modlar

​

Mutlu Çocuk Modu: Huzurlu hisseder çünkü şu anki temel duygusal gereksinimleri karşılanmıştır. Sevilen, halinden hoşnut, yakın ilişkileri olan, memnun, kendini gerçekleştirmiş, korunmuş, övülmüş, değerli, ilgilenilmiş, yönlendirilmiş, anlaşılmış, onaylanmış, kendinden emin, yetenekli, özerk ya da kendine güvenen, güvenilir, dayanıklı, güçlü, denetimli, uyumlu, iyimser ve doğal birisidir.

 

Sağlıklı Yetişkin Modu: Sağlıklı işleyiş, bilgiyi elde etme ve bütünleştirme, sorunları tanımlama ve çözme ve yaşamın çeşitli alanlarındaki değerlendirmeleri ve kararları dengeleme, böylece faaliyetlerin dengeli bir şekilde takip edilmesi için kapasite gerektirir. Bu kapasite, iş, yakın ve sosyal ilişkilerde olduğu kadar sportif, kültürel ve hizmetle ilgili faaliyetlerde de bir anlam ve tatmin duygusuna yol açar. Sağlıklı yetişkin modu, duyguların ve anlamlarının farkında olmayı, seçimler ve eylemler için sorumluluk almayı ve taahhütlerde bulunmayı ve bunları tutmayı içerir.